این سرطان، قاتل خاموش است

سرطان تخمدان، قاتل خاموش است؟! سرطان تخمدان را " قاتل خاموش " نامیده ‌اند زیرا معمولا علایم آن وقتی ظاهر می ‌شود که بیماری به مراحل پیشرفته رسیده است و عمدتا غیرقابل درمان است.

اما کارشناسان بهداشتی مجموعه ‌ای از علایم جسمی را شناسایی کرده ‌اند که در زنان مبتلا به سرطان تخمدان رخ می‌ دهند و ممکن است نشانه‌ های هشدار دهنده اولیه برای این بیماری باشند. این علایم بسیار شایع هستند و اغلب زنانی که آن ها را بروز می‌ دهند، مبتلا به سرطان تخمدان نیستند. اما برای زنان مبتلا به سرطان تخمدان، امید این است که آگاهی بیشتر در مورد آن ها به تشخیص زودرس و درمان بیماری منتهی شود.

جامعه سرطان آمریکا و جامعه متخصصان سرطان‌ های زنان آمریکا بر این چهار علامت به عنوان علایمی که در زنان مبتلا به سرطان تخمدان از عموم مردم شایع ‌تر هستند، ‌تاکید دارند: آروغ زدن و افزایش اندازه شکم؛ درد شکمی یا لگنی؛ اشکال در غذا خوردن و احساس سیری زودرس و تکرر و فوریت ادرار.

بر اساس این رهنمود هر زنی که یک یا تعداد بیشتری از این علایم را تقریبا هر روز برای چند هفته تجربه می ‌کند باید به یک پزشک بالینی ترجیحا متخصص زنان و زایمان مراجعه کند تا مورد معاینه لگنی قرار گیرد. اگر معاینه لگنی فرد مشکوک بود، معمولا به دنبال آن از یک روش غیرتهاجمی تشخیصی، سونوگرافی از راه واژن و احتمالا اندازه ‌گیری خونی یک شاخص سرطان به نام CA- 125 استفاده می‌ شود.

تنها راه تشخیص قطعی سرطان تخمدان در حین جراحی است که بهتر است به وسیله متخصص زنانی که در زمینه سرطان تخمدان تجربه دارد، انجام شود.

پژوهش ‌ها نشان داده است که بسیاری از زنانی که دچار سرطان تخمدان هستند، مدت ‌ها پیش از تشخیص سرطان، از علایمی که در بالا ذکر شد، شکایت داشته‌ اند اما این علایم یا نادیده گرفته‌ شده ‌اند یا به بیماری ‌های دیگر نسبت داده شده ‌اند. چهار علامتی که ذکر شد در بسیاری از بیماری ‌های دیگر مانند اختلالات قاعدگی، نشانگان روده تحریک ‌‍‌پذیر و عفونت ‌های مثانه بروز می ‌کنند.

اما اگر چنین علایمی بدون سابقه قبلی بروز کنند، برای چند هفته ادامه پیدا کنند و در طول زمان بدتر شوند،‌ ممکن است نشانه سرطان تخمدان باشند.

سرطان‌ های رحم، تخمدان،‌ پستان و دهانه‌ رحم به سرطان ‌های زنانه معروف هستند. از میان این سرطان‌ ها، ‌هفته نامه سلامت به سراغ سرطان تخمدان رفته‌ تا ما را با روش‌ های پیشگیری از آن آشنا کند. دکتر شیرین نیرومنش، متخصص زنان و زایمان و فوق‌ تخصص بارداری‌ های پُرخطر، پاسخ‌ گوی سوالات در این زمینه هستند.

سرطان تخمدان در چه دوره ‌ای از زندگی زنان بیشتر است؟
رشد بدخیم و غیرطبیعی سلول های تخمدان موجب ایجاد سرطان تخمدان می‌ شود که در سنین مختلف از قبل از بلوغ، دوران بارداری و پس از یائسگی دیده می ‌شود. سرطان ‌های تخمدان بسیار متعدد و متنوع هستند و شدت رشد و سرعت بیماری بر حسب نوع سرطان تخمدان متفاوت است. ولی به طور کلی در سنین قبل از یائسگی شایع‌ تر است. در حدود یک درصد از سرطان ‌های تخمدان زیر 20 سالگی ایجاد می ‌شود. شایع ‌ترین سن ابتلا حدود 40 تا 50 سالگی است و 30 تا 40 درصد بدخیمی ‌های تخمدان بعد از 65 سالگی رخ می ‌دهد.

علت این سرطان چیست؟
علت آن در تمام موارد قابل تشخیص نیست. ارتباط ژنتیک و ارثی در برخی انواع سرطان تخمدان وجود دارد. بنابراین اگر در مادر یا خواهر یک خانم، سابقه سرطان تخمدان وجود داشته باشد، خطر ابتلا در ایشان بیشتر از سایر افراد است. چاقی و مصرف غذاهای چرب هم در افزایش سرطان‌ های مختلف از جمله سرطان تخمدان موثر است. سرطان تخمدان در خانم‌ هایی که زایمان نداشته ‌اند بیشتر از کسانی است که بارداری و زایمان داشته ‌اند. بلوغ زودس و یائسگی دیررس هم خطر این سرطان را افزایش می ‌دهد. مصرف قرص ‌های ضدبارداری ممکن است در کاهش سرطان تخمدان نقش داشته باشد و کسانی که از قرص‌ های ضدبارداری استفاده می‌ کنند کمتر به این سرطان مبتلا شوند.

می ‌توان از آن پیشگیری کرد؟
بله، قرص ‌های ضد بارداری خوراکی تنها روش توصیه شده برای پیشگیری از سرطان تخمدان است. خطر ابتلا به این نوع سرطان در بیمارانی که قرص ‌های ضد بارداری خوراکی مصرف کرده‌ اند، به نسبت کسانی که از داروهای ضد بارداری استفاده نمی ‌کنند کمتر است. بارداری و زایمان هم به کاهش شیوع آن کمک می ‌کند.

چه علایمی دارد؟
به علت قرار گرفتن تخمدان ‌ها در عمق لگن، علایم سرطان تخمدان دیر ظاهر می ‌شود. مهم‌ ترین علامت آن، وجود یک توده یا تومور در داخل لگن به هنگام معاینه است که ممکن است با درد و فشار در لگن، یبوست یا تکرر ادرار، خود را نشان بدهد. درد شدید در قاعدگی و درد در موقع مقاربت ممکن است از علایم دیگر این تومورها باشد. بنابراین توجه به علایم فوق اهمیت دارد و به خصوص خانم‌ ها در صورت احساس بزرگی شکم حتما باید مورد بررسی قرار گیرند. اختلالات قاعدگی و خون‌ ریزی در خانم‌ های مُسن که سال‌ ها است یائسه شده‌ اند از دیگر علایم این تومورها است. متاسفانه وقتی تومور تخمدان موجب بزرگی شکم، خون ‌ریزی یا وجود مایع در شکم می ‌شود ممکن است مدت‌ ها از شروع بیماری گذشته باشد، بنابراین به کلیه خانم‌ ها در سنین باروری و پس از یائسگی باید توصیه کرد که حتی در صورتی که هیچ‌ گونه مشکلی ندارند حداقل سالانه مورد معاینات لگنی انجام پاپ ‌اسمیر قرار گیرند و در صورت شک به توده‌ های لگنی، سونوگرافی رحم و تخمدان ‌ها خصوصا به طریق واژینال برای بررسی دقیق، انجام شود.

با مشاهده کدام علایم باید به پزشک مراجعه کرد؟
برای تشخیص زودرس لازم است کلیه خانم‌ ها حداقل سالی یک بار به پزشک مراجعه و تحت معاینه دقیق لگنی و پاپ ‌اسمیر و در صورت نیاز سونوگرافی قرار گیرند چون این بیماری اگر زود و در مراحل اولیه تشخیص داده شود موفقیت در درمان بسیار خوب خواهد بود. متاسفانه در اکثریت موارد سرطان‌ های تخمدان، خانم‌ ها در مراحل پیشرفته به پزشک مراجعه می ‌کنند. خانم ‌هایی که سابقه سرطان تخمدان در خانواده دارند لازم است به طور مرتب تحت معاینه و آزمایشات لازم قرار گیرند.

در صورت مشاهده این موارد باید به پزشک مراجعه شود:

احساس سنگینی و فشار در لگن، احساس بزرگی شکم، تغییر در وضعیت قاعدگی، خون‌ ریزی یا لکه ‌بینی پس از یائسگی، تغییر در وضعیت اجابت مزاج و یبوست، تکرر ادرار، درد یا خون ‌ریزی به هنگام مقاربت و تهوع، بی ‌اشتهایی و سیری زودرس.

این سرطان چگونه درمان می ‌شود؟
درمان در اکثر موارد جراحی است. وسعت درمان به نوع سرطان و میزان انتشار آن در داخل لگن و سایر قسمت‌ های بدن و سن وتمایل بیمار برای بارداری بعدی بستگی دارد.

بر اساس نوع تومور ممکن است از شیمی ‌درمانی هم استفاده شود.

در خانم‌ های یائسه برداشتن رحم و لوله‌ ها و تخمدان ‌های دو طرف و نمونه‌ گیری از قسمت‌ های مختلف لگن و شکم انجام می‌ شود.

در خانم‌ های جوان در صورتی که سرطان زود تشخیص داده شود، می ‌توان رحم را حفظ کرد تا در سال‌ های بعد بارداری داشته باشد.